Lang was er naartoe gewerkt. Harry Smits en Ad van de Wiel kwamen op het idee om de namen van de Schotse strijders, die 80 jaar geleden hun leven gaven voor de bevrijding van Best, zichtbaar te maken. Afgelopen donderdag werden de plaquettes met 171 namen van Britse strijders onthuld. De plaquettes werden ontworpen door kunstenares Antoinette Briët en architect Toine van Baalen. De 5 plaquettes vormen een belangrijke toevoeging aan het Schots Gedenkteken, ook een ontwerp van Antoinette Briët.
BRON: door Theo Louwers voor het Groeiend Best
De entourage in de Koetshuistuin was stijlvol en passend. Er was veel publiek, jong en oud, op de herdenking afgekomen. Omstreeks half zeven marcheerden de Dutch Pipes and Drums uit Tilburg op. Samen met harmonie St. Caecilia, doedelzakspeler Willie McVean en het Gelegenheidskoor zorgden zij voor de muzikale ondersteuning van de gedenkwaardige plechtigheid.
Marc van Schuppen, voorzitter van Comité Herdenkingen Best, herinnerde aan de strijd die 80 jaar geleden werd gevoerd om Best te bevrijden. “Het was een zware strijd, die velen het leven kostte. ”, aldus Van Schuppen. “Veel geallieerden en inwoners van Best kwamen daarbij om. Van Best zelf bleef weinig over.”
Martien Bressers, die als elfjarige zelf de evacuatie, eerst naar Aarle toen naar Haaren en de bevrijding van Best meemaakte, verhaalde over zijn ervaringen terwijl acteurs van Ons Eygen Landt de vlucht van inwoners van Best naar omliggende dorpen verbeelden.
Niet zonder slag of stoot
Burgemeester Hans Ubachs keek ook terug naar die explosieve periode 80 jaar geleden. “Die bevrijding verliep bepaald niet zonder slag of stoot. Ons dorp kreeg min of meer toevallig een rol in Market Garden, de omvangrijke militaire operatie van de Geallieerden met als doel de Duitsers te verrassen door diep in bezet gebied de brug over de Rijn bij Arnhem in te nemen om zo snel te kunnen doordringen tot het hart van Duitsland en de oorlog te beëindigen. Op de weg naar Arnhem lagen veel bruggen, die de Geallieerden stuk voor stuk intact in handen wilden krijgen. Een daarvan was de brug over het Wilhelminakanaal bij Son. Maar toen het Amerikaanse leger deze brug tot op vijftig meter was genaderd, bliezen de Duitsers hem op. Gelukkig hadden de Amerikanen al met die mogelijkheid rekening gehouden. Het alternatief was de brug over het Wilhelminakanaal een paar kilometer naar het westen. De brug bij Best. Maar ook die ging de lucht in.
Uiteindelijk was het ’t Britse leger dat Best ontzette en dus niet de Amerikanen. Tussen de dag van de luchtlandingen, 17 september 1944, en de bevrijding van Best op 24 oktober 1944, was de spanning in Best om te snijden. De Geallieerden dachten dat de inname van Best een peulenschilletje zou zijn. Ze kwamen van een koude kermis thuis. De weerstand was veel sterker dan de Geallieerden hadden ingeschat. De Duitsers hadden namelijk eenheden vanuit Zeeland naar Brabant verplaatst in een poging de corridor richting Arnhem door te knippen. De Britten hebben diverse pogingen ondernomen om ons dorp te bevrijden. Op verschillende plekken is hard gevochten. Alle keren sloeg de bezetter de aanvallen af. In die gevaarlijke en spannende dagen namen veel inwoners van Best de benen. Met handkarren, kruiwagens, bolderwagens en kinderwagens ontvluchtten ze het oorlogsgeweld en zochten hun heil in dorpen zoals Acht, Oirschot, Oisterwijk en Boxtel en in de buurtschappen zoals Aarle. Het was zogezegd overal beter dan in Best. Bij hun laatste poging om Best in te nemen, op 24 oktober 1944, constateerden de Britten tot hun opluchting dat de Duitsers zich hadden teruggetrokken in de richting van Tilburg. Best was bevrijd!
Voor zover nu bekend hebben 171 Britse, veelal Schotse militairen het leven verloren bij de bevrijding van Best. Allen kregen een graf met een gedenksteen. Wij zijn niet zeker dat alle gesneuvelde militairen zijn teruggevonden. Let wel dit zijn de gesneuvelden; het grote aantal gewonden zowel geestelijk als lichamelijk is nog veel hoger. Het offer dat onze Britse bevrijders hebben gebracht voor onze vrijheid verdient dan ook blijvende waardering en herinnering.
Initiatiefnemers Harry Smits en Ad van de Wiel en alle andere leden van het Comité Schots Monument verdienen grote waardering voor hun initiatief en hun doorzettingsvermogen. De gemeente Best heeft zich uiteraard uit volle overtuiging achter hun initiatief geschaard; we zijn blij met deze waardevolle uitbreiding op het bestaande monument.”
Slag om de arm
Op de plaquettes die hier bij het herdenkingsmonument zijn geplaatst staan de namen van alle Britse militairen die bij de bevrijding van Best zijn gesneuveld.
Burgemeester Ubachs: “Althans, dat hopen we oprecht. De initiatiefnemers hebben hun uiterste best gedaan om volledig te zijn. Toch houden we om verschillende redenen een slag om de arm. Ten eerste: het valt niet mee de gebeurtenissen tachtig jaar na dato te checken, onder meer omdat er geen levende ooggetuigen meer zijn, maar ook omdat de oorlogshandelingen niet altijd goed zijn gedocumenteerd. Ten tweede: uit ervaringen elders weten we dat na vele jaren nieuwe informatie kan opduiken, die aanleiding kan geven namen toe te voegen of te schrappen. Daar heeft de kunstenares die de plaquettes heeft ontworpen rekening mee gehouden. De plaquettes bestaan uit 3 kolommen: de naam, de rang en de leeftijd van de omgekomen militairen. Her en der op de plaquettes is ruimte uitgespaard. Deze ruimte staat symbool voor de omgekomen bevrijders van Best die nooit zijn geïdentificeerd.”
Jeugd
Ubachs verlegde vervolgens de blik van het verleden naar de toekomst. “Vierdejaars leerlingen van het Heerbeek College kregen van hun school de opdracht om onderzoek te doen naar de verhalen van gesneuvelde Britse militairen. In een aantal gevallen zijn ze erin geslaagd informatie te achterhalen, bijvoorbeeld waar de soldaat vandaan kwam en waar hij op school zat. Veel van die gesneuvelde militairen waren jongens, de jongste was nog maar 17 jaar oud. Ongeveer de leeftijd van de leerlingen die dit onderzoek hebben gedaan. Daardoor kunnen we ons een bescheiden beeld vormen van die voor ons onbekende jongeman, die in Best zijn einde vond. Zo’n leeropdracht, gelinkt aan het verleden van onze woonplaats, dient in mijn ogen een dubbel doel. Allereerst prikkelt hij de nieuwsgierigheid van jongeren naar de geschiedenis van hun eigen woonomgeving. Die straat waar ze dagelijks doorheen fietsen, kon in de oorlog wel eens het toneel zijn geweest van een bikkelhard en bloederig gevecht. Dit moderne huis, midden in een rijtje historische woningen: komt dat misschien door de oorlog?
Een poging om de levensgeschiedenis van een anonieme, gesneuvelde soldaat achterhalen kun je zien als een postuum eerbetoon. Zij, die Britse soldaten, kenden ons niet. Wij hen niet. En wij? Wij mogen in vrede leven. Zeggen wat we willen zeggen. Gaan en staan waar we willen. En daarom past het ons onze bevrijders te blijven gedenken. Jaar na jaar.”
Kransen
Na de toespraak werden er kransen gelegd door burgemeester Ubachs, jeugdburgemeester Aimée van de Meerendonk. Zij droeg ook een passend gedicht voor van Roel Timmers. De vlaggenceremonie werd verzorgd door Bestse veteranen. De sfeervolle bijeenkomst werd afgesloten met het zingen van de volksliederen en het lied ‘We’ll meet again’.
In de sporthal werd de herdenking van de bevrijding van Best afgesloten met een goed bezocht concert door de Marinierskapel der Koninklijke Marine. Het concert werd aangeboden door Muzikale Oktober Best. In de pauze traden The Forces Sweethearts op met liederen uit de jaren ‘50.
