Financiële uitbuiting ontstaat heel subtiel als een soort trechtervorm. Bijna ongemerkt kunnen ouderen wegzakken in een afhankelijkheidssituatie. En naar de buitenwereld (familie, vrienden of buren) worden ze soms steeds verder afgeschermd.
De opgebouwde afhankelijke positie, maken dan schrijnende voorvallen rondom financieel misbruik heel complex. Achter bewust gecreëerde verhalen, feiten en omstandigheden gaat regelmatig een geheel andere werkelijkheid schuil.
Voorbeelden van financieel misbruik zijn
- boodschappen voor zichzelf betalen met de pinpas van een ander
- bedragen overmaken naar de eigen rekening
- diefstal van al of niet waardevolle en dierbare bezittingen
- pinpasfraude
- gedwongen testamentwijziging, wilsbeschikking of hypotheekopname
- verkoop van eigendommen
- misbruik van machtigingen
- koop op naam van slachtoffer
- financieel kort houden.
Bekend zijn konkelende familieleden die voorsorteren op een groter deel van de erfenis. Of ex-relaties en vrienden die op de valreep met verkeerde bedoelingen contacten aanhalen.
Niet alleen ouderen kunnen slachtoffer zijn maar ook anderen in een kwetsbare en zorgafhankelijke relatie.
Formele mantelzorgrelaties
Helaas ook in formele zorgrelaties en mantelzorgrelaties op basis van een PGB (persoonsgebonden budget voor zorg), komt het voor. Een PGB is bedoeld voor zelfredzame mensen die extra budget ontvangen om zelf hun zorg te organiseren. Zij worden geacht zelf overzicht te kunnen houden over de besteding van hun gelden. Toch geven mensen regelmatig bankpassen uit handen aan mantelzorgers en ook het beheer van financiële zaken. Onder het mom van “vader/moeder kan zelf beslissen over zijn/haar gelden” wordt “kascontrole” door een derde meestal niet georganiseerd. Zonder kascontrole keurt de slager zo zijn eigen vlees! Om de afhankelijkheidssituatie te versterken kan er soms ook lichte of zwaardere intimidatie zijn om vooral niet met derden over de gemaakte afspraken te praten. Naast financiële uitbuiting ontstaat er al doende ook extra EENZAAMHEID.
Aan de bel trekken
Het is voor iedereen kwetsbaar om aan de bel te trekken. Op de eerste plaats natuurlijk voor degene die uitgebuit wordt, deze persoon is bang dat verleende zorg in gevaar komt en al zeker in een tijd van schaarste aan betaalbare zorg. Juist als de uitbuiting plaatsvindt door een naaste geeft dat extra schaamte.
Een familielid dat de vermeende uitbuiting bespreekbaar wil maken kan de familierelaties ernstig verstoren en in onmin raken.
Vrienden, buren en andere naasten zullen liever hun handen niet branden aan “interne zaken”.
Het is strafbaar
Vanuit onderbuikgevoelens kijken we graag een andere kant op. Want het zal allemaal wel meevallen, het gaat slechts om materie en de lieve vrede is belangrijker.
Echter, uitbuiting is immoreel. Dat kwetst slachtoffers en verwanten vaak nog meer dan de diefstal zelf. Financiële misleiding mag niet worden onderschat. Vooral bij financiële misleiding van ouderen waarbij grotere financiële belangen en waardevolle bezittingen in het geding zijn, kan sprake zijn van opzettelijke oplichting. Het is vaak lastig om de kenmerkende signalen goed op te pakken. Onderzoek wijst uit dat naar schatting jaarlijks 30.000 ouderen (65+) het slachtoffer zijn van financiële uitbuiting. Aangenomen wordt dat het feitelijke aantal hoger ligt. In 85% van de gevallen is de pleger een familielid. Ouderen doen vaak geen aangifte omdat ze zich schamen of omdat ze niet weten hoe ze dat moeten aanpakken.
Bel Veilig Thuis. Ook als je twijfelt
Telefoon 0800-2000
Bijeenkomsten voor “deskundigen”
Dit najaar en begin 2024 wordt er in alle arrondissementsgebieden een bijeenkomst georganiseerd om het thema financiële uitbuiting beter bespreekbaar te maken voor deskundigen. De landelijke aftrap is op donderdag 19 oktober in Utrecht.
Wellicht sijpelt deze kennis ook door naar buurten zodat we nog beter “naar elkaar kunnen omkijken”.
Meer lezen
Veilg Thuis
Ministerie van VWS; over financiële uitbuiting als vorm van huiselijk geweld. Ook cijfers daarover.
Politie, over financiële uitbuiting als vorm van huiselijk geweld
Regionale conferenties ouderenmishandeling
ZorgSameBuren
